Derventa je 4. jula 1992. godine, poslije višemjesečne okupacije, zarobljeništva, tortura i ubistava Srba, prodisala punim plućima i na krilima slobode krenula u svoje uzdizanje iz pepela.
U čast danu kada su jedinice Vojske Republike Srpske oslobodile administrativno sjedište grada i omogućile ponovno uspostavljanje života, juče je služenjem pomena i polaganjem vijenaca i cvijeća na centralno spomen – obilježje odata počast svim poginulim borcima. Za slobodu koju danas u Derventi baštinimo palo je 608 boraca, a oko 4.000 ih je ranjeno. U zarobljeništvu u okupiranom gradu bilo je oko 250 derventskih Srba.
Da sve žrtve koje su podnesene za Derventu nisu bile uzaludne istakao je gradonačelnik Milorad Simić, odajući počast stradalim.
– Bili smo u nemilosti od sredine aprila do 4. jula 1992. godine, kada za Srbe nije bilo mjesta u Derventi. Dobrom organizacijom Vojske Republike Srpske, i što je najvažnije, bez ratnih zločina, sloboda se vratila u Derventu i ponovo je uspostavljena vlast. Ja sam samo jedan izdanak na čelu ovoga grada koji je sa plejadom ljudi prije mene dao svoj doprinos da Derventa bude ono što danas jeste – kazao je Simić dodavši da je ponosan na ono u šta je grad stasao.
– Ponosim se Derventom bez obzira na sve nedaće i probleme koje prate i globalno područje. Mi smo lijepo umiveni, ne stidimo se prošlosti, u gradu ima prostora za sve, bez obzira na vjeroispovijest i naciju. U Derventu su svi dobrodošli – rekao je Simić.
Značaj 4. jula, kao najznačajnijeg dana u novijoj istoriji Dervente, istakao je i predsjednik Gradske boračke organizacije Čedo Vujičić.
– Ovo je dan kada je u administrativno sjedište tadašnje opštine, a danas grada, stigla sloboda. Dan kada su prestali da postoje logori, torture, kada se u Derventu poslije tromjesečne okupacije, vratio život – rekao je Vujičić napominjući da nikada ne treba prestati pominjati žrtve.
– Mi moramo da budemo svjesni da nikada nije dovoljno da pominjemo žrtve, uvijek moramo da im izrazimo zahvalnost i budemo ponosni na njih i njihovo djelo i da vječno čuvamo Republiku Srpsku i srpsku Derventu u Republici Srpskoj – rekao je Vujičić.
Teških, ali slavnih dana u ljeto 1992. godine, prisjetio se komandant 27. brigade Stanko Baltić. On je od 7. jula do kraja decembra 1992. godine rukovodio ovom jedinicom.
– Dobro se sjećam dolaska nas 12 starješina iz korpusa po naređenju generala Talića kod izvora u Prnjavoru. Predvodio nas je pukovnik Boško Kelečević. Borbena dejstava su krenula u tom periodu i uspješno su okončana oslobođenjem Dervente – rekao je Baltić priznajući da nikada nije pomišljao da će stečeno vojno znanje tokom školovanja morati da primijeni u stvarnom ratu.
– Nisam računao da bih mogao biti učesnik u ratu, jer bratstvo i jedinstvo, i sve ono što su nama pričali u tom periodu, za mene je bio znak da nikada neće biti rata. Međutim, sve što je uslijedilo, opovrglo je ta uvjerenja – rekao je Baltić.
U oslobađanju Dervente učestvovao je i Miloš Jović, najprije kao pripadnik Osinjske brigade, a potom i kao dio 27. brigade na drugim ratištima.
– Mi smo dolazili iz pravca hangara Rabić gdje smo presreli jedinice HVO-a i nastavili sa ostalim borcima oslobođanje Dervente prema Polju. Zatekli smo sve popaljeno, srušeno, haos. To su bili najgori prizori koje čovjek može da vidi i doživi – prisjeća se Jović koji je dva puta ranjen, i to 1992. godine u Žeravcu i 1994. godine u Maglaju.
Vijenac na spomenik podignut u sjećanje na derventske heroje, pored gradonačelnika, položila je i delegacija Skupštine grada predvođena predsjednikom parlamenta Mirkom Zemunovićem, predstavnici Gradske boračke organizacije, Udruženja „Vetarni Republike Srpske“ i Organizacije starješina VRS, Organizacije porodica poginulih i zarobljenik boraca i nestalih civila, Udruženja ratnih vojnih invalida „1991-1995“, Udruženja ratnih zarobljenika, Gradski odbor SUBNOR-a, Udruženja Prve gardijske motorizovane brigade Glavnog štaba VRS, delegacija „Veterana Odbrambeno – otadžbinskog rata“ – Regionalni odbor Doboj, Policijske stanice, te političkih partija SNSD, SDS, SP, PDP, DNS i NDP.
Prijem
Poslije parastosa stradalim, u Centru za kulturu održan je prijem za predstavnike javnog života, na kojem su se akteri događaja od prije tri decenije prisjetili teških, ali slavnih dana.